KUR'ÂN VE BAĞLAM
Kur'ân ve Bağlam noktasında, yani Kur'ân'ın tam anlaşılması için hiç şüphesiz ki esbâb-ı nüzûl'ün yeri çok önemlidir. Çünkü Kur'ân'ın bağlamında, bütünlüğü çerçevesinde ele alıp değerlendirmek ancak esbâb-ı nüzûl ile mümkün olabilmektedir. Söz gelimi bir âyetin indiği ortamı ve iniş sebebini bilmek, müfessiri ve okuyucuyu Kur'ân'ı anlamada kolaylık sağlayacaktır. Yine yadsınmaması gereken bir konu da Kur'ân incelenirken bilgi bütünlüğünün gözetilmesidir.
İlim tahsilinde "bilginin bütünlüğü yaklaşımı" kavramı ile antropoloji ilim dalının "bütüncül yaklaşım" kavramı iki ayrı kavramdır. "Bütün" kelimesi Türkçe'de tam, eksiksiz, parçalanmamış, parçalandığında hüviyeti değişen, birtakım niceliklerin toplamı anlamını ifade etmektedir. "Bütünlük" ise, bütün olma hali anlamındadır. "Bütün" sözcüğü İngilizce'de "total" ve "whole" kelimeleriyle karşılanmaktadır.
Kur'ân ve Bağlam kitabında öncelikle Kur'ân ilimleri ve esbâb-ı nüzûl ilmi ele alınarak Kur'ân ve ilimleri hakkında detaylı bilgiler verilmiştir. Örneğin, Kur'ân ilimlerinin doğuşu ve gelişmesi, Kur'ân ve tefsir kavramları, Kur'ân ilimleri arasında esbâb-ı nüzûl ilminin yeri, esbâb-ı nüzûl rivayetleri, esbâb-ı nüzûlü bilmenin yolu, hadis usûlü açısından esbâb-ı nüzûlü bilmenin yolu, esbâb-ı nüzûl rivayetlerinin tasnifi, esbâb-ı nüzûl rivayetlerinde ihtilaf edilmesi, nüzûl sebebinin çok olması, hükmün veya nüzûlün teahhür meselesi, umum husus meselesi, esbâb-ı nüzûlle ilgili disiplinler, hikmeti teşriiye ilmi, mübhâmetü'l Kur'ân, tenâsüb ve insicâm, İslâm kültür tarihinde esbâb-ı nüzûl rivayetlerinin değerlendirilmesine genel bir bakış, Kur'ân'ı Kerim'in anlaşılmasında esbab-ı nüzûl rivayetlerinin değerlendirilmesinin sonuçları gibi başlıklarla Kur'ân ve Bağlam ele alınmış olup, her bir konu titizlikle değerlendirilmiş ve sonuca gidilmiştir.
Kur'ân ilimleri, başlangıçta Kur'ân tefsir edilirken, onu anlama çabaları sürecinde bir ihtiyaç sonucu ortaya çıkmış olan, Kur'ân'ı Kerim'le ilgili hususi araştırmalardı. Bu ilimler İslamiyet'in ilk dönemlerinden itibaren âlimlerin özellikle ilgisini çekmiştir. İlk müfessirler Kur'ân ilimleri olgusunu, Kur'ân'ın anlaşılması ve yorumlanmasına imkan hazırlayan "ilmi araç" olarak algılamışlardır. Tedvîn döneminin başlarında âlimlerin, Kur'ân ilimleri terimini sözlük anlamında ele aldıkları ve Kur'ân'ı Kerim!le ilgisi bulunan bütün bilgilere delâlet eden bir anlam yüklemiş bulundukları görülmektedir. Böylece Kur'ân ilimleri tek tek ele alınmış ve belirli bir alanda uzmanlaşmış"özel bilgi alanı" olarak görülmüştür.
Aslında Kur'ân'ın anlaşılması bağlamında mütâlaa edilirse bütün Kur'ân ilimlerinin iç içe olduğu görülecektir. Bu ilimler arasında esbâb-ı nüzûl ilmi ilk dönemlerden itibaren ayrıcalıklı bir konumda değerlendirilmiştir.

 

Esbâb-ı nüzûl ilmini bilmek, nredeyse Kur'ân'ı bilmek ve anlamakla eş değer kabul edilmiştir. Kur'ân ilimleri alanında telif edilen serlerin en üst başlığını esbâb-ı nüzûl oluşturmuştur. Esbâb-ı nüzûl ilmi, ortaya çıkışından günümüze kadar birçok tarifle ifade edilmiştir. Kur'ân ve Bağlam ktabında ise bu tarif şöyle yapılmaktadır: Nüzûl ortamında meydana gelen bir hâdise veya Hz. Peygamber'e yöneltilmiş bir soruya, vuku bulduğu günlerde, bir veya daha fazla âyetin, hâdiseyi-soruyu kapsayan nitelik ve özellikleri içermek, cevap vermek veya hükmünü açıklamak üzere inmesine vesile teşkil eden ve vahyin nazil olduğu ortamı resmeden hâdiseye sebeb-i nüzûl denir.
Esbâb-ı nüzûle dair eserler, nüzûl çağı ve nüzûl ortamını sonraki nesillere anlatmak, nakletmek amacıyla telif edilmişlerdir. Böylece dönemin sosyal, iktisadî ve siyasî yapısı, o dönem insanının zihniyeti ve zihnini dolduran, oluşturan kavramları tespit edilmiş, kayda geçirilmiş olmaktadır. Bu nokta da Kur'ân'ı anlama çabalarında yeni boyutlar elde etmek, derinlik kazanmak gaye edinilmiştir. Nihayetinde bu insani yapıp etmelerden yararlanacak olan insan, varlık koşulları açısından nüzûl asrı insanı ile aynı koşullar içinde yaşayan insandır.
Esbâb-ı nüzûl, ancak sahih nakille bilinebilir. Bu alanda ictihada ve re'ye veya fikir yürütmeye mahal yoktur. Yani nüzûl sebebi, akılla idrak edilmesi mümkün olmayan, sadece işitme veya görme suretiyle bilinebilen ve sahabîden müsned-merfû olarak gelen rivâyettir. Sahabenin müsned-merfû olmayan ebâb-ı nüzûl rivayetleri, tefsir için yaptıkları esbâb-ı nüzûl değerlendirmeleridir. Çünkü bu haberlerde re'y ve ictihada mahal olmayan nüzûl ortamına ait bir bilgiyi Hz. Peygamber'in kendisinden veya Hz. Peygamber'den öğrenmiş bir diğer sahabîden işittiklerine dair husus yoktur. Zaten öyle olsaydı müsned-merfu sebeb-i nüzûl rivâyeti olur, mevkûf olmazdı. Halbuki burada sahabenin kendi yorumu ve ictihadı söz konusudur. Âyetten anlaşılan ifade edilmiş, Hz. Peygamber'den alınan bir bilgiyi ya da yorumu açıklamak amacı güdülmemiştir.
İslam kültür tarihinde esbâb-ı nüzûl rivâyetlerinin Kur'ân'ı Kerim'in anlaşılması sürecinde ve çabalarında izlenen bir yol olduğu malumdur. Netice itibariyle esbâb-ı nüzûl, Kur'ân'ı Kerim'in soyut bir düşünce veya düşünce biçimi olarak kalmadığının akine, yaşanmış, yaşanabilir ve yaşanacak bir hakikat, bir hidayet rehberi olduğunun en büyük delilidir.
Esbâb-ı nüzûl'ün Kur'ân'ı Kerim'in anlaşılmasında tespit edilen ilkeler çerçevesinde ve onlara uyarak değerlendirilmesi çokça fayda sağlayacaktır. Bu faydaların birincisi: Kur'ân'ı Kerim'in anlaşılmasında insanın bakış ufkuna henüz girmemiş, insanın dikkatine daha açılmamış sınırsız sayıda olgu olduğu göz önünde tutulacaktır. İkincisi, Konulu tefsir çalışmalarında esbâb-ı nüzûl'ün, nüzûl ortamını ve şartlarını aksettiren yönünden sağlıklı bir şekilde istifâde olunacaktır. Üçüncüsü, Esbâb-ı nüzûl, bilgisi ile nedensel halkaları nüzûl asrına doğru izleme imkânı doğacaktır. Bundan da insani davranışların tarihini tespit etmede, yazmada yararlanılabilecektir.
Kur'ân ve bağlam kapsamında esbâb-ı nüzûl ile birlikte ele alınması gereken konu tarihsellik konusudur. Esbâb-ı nüzûl-tarihsellik kavramı ilişkisinde özellikle vurgulanması gereken konu, Kur'ân'ı Kerim'in soyut bir düşünce veya düşünüş biçimi, yaşanmış, yaşanabilir ve yaşanacak, insanın öz niteliğiyle örtüşen bir hidayet rehberi olduğudur. Başka kültürlere ait kavramları kullanırken, kavramların tarihleri, içerikleri ve kullananların dünya görüşleri göz önünde bulundurulmalıdır. Esbâb-ı nüzul'den tarihsel bir olgu olarak tarih-siyer yazımında en isabetli şekilde faydalanmak da bu yaklaşımla mümkündür.

---

0 Yorum - Yorum Yaz

---

KUR’AN’IN BÜTÜNLÜĞÜ VE BAĞLAMI ÜZERİNE
Fatma Betül Özaslan

Kur’an-ı Kerim, insanın hayatını anlamlandırma sürecinde rehberlik eden, ilahi kaynaklı bir kitaptır. Her dönemin insanına hitap eden evrensel mesajlarıyla hem bireysel hem de toplumsal hayatta yol gösterici olur. Bu yol göstericilik yalnızca ahlaki öğütlerden ibaret değildir; aynı zamanda insanın fıtratına uygun bir hayat inşa etmenin ilkelerini barındırır. Kur’an hem teorik hem de pratik anlamda bütüncül bir yaklaşım sergiler. Bu yönüyle Kur’an hem kendi içindeki bütünlük hem de tarihsel bağlamı itibariyle derinlemesine anlaşılması gereken bir kitaptır.

Kur’an’ın kendi içinde bir bütünlüğe sahip olması, onun çelişkiden uzak, tutarlı ve derinlikli bir yapı arz etmesiyle mümkündür. Kur’an ayetleri, kimi zaman kısa ve öz biçimde değinilen meseleleri başka ayetlerde tafsilatlı bir şekilde açıklamakta; mutlak olan ifadeleri kayıtlamakta, genel ifadeleri tahsis etmekte ve mübhem konuları netleştirmektedir. Bu özelliğiyle Kur’an, kendi kendisini açıklayan, yorumlayan ve tamamlayan bir kitap olarak karşımıza çıkar. Bu yaklaşım “Kur’an’ın Kur’an’la tefsiri” olarak bilinmekte ve klasik tefsir yöntemleri arasında önemli bir yer tutmaktadır.

Kur’an’ın bu bütünlüğü içinde anlaşılması, üç temel çerçevede gerçekleşir: ayet çerçevesi, siyak-sibak (öncesi ve sonrası) çerçevesi ve genel Kur’an bütünlüğü çerçevesi. Bu çerçeveler dikkate alındığında, Kur’an’ın mana örgüsünün ne denli girift, fakat bir o kadar da sağlam bir yapıya sahip olduğu görülür. Kur’an, farklı ayetlerde benzer olaylara veya ilkelere temas ederek anlam derinliği kazandırır. Bu yaklaşım, onun evrensel yapısının bir yansımasıdır.

Kur’an’ın bağlamı yani esbâb-ı nüzul (ayetlerin iniş sebepleri), Kur’an’ın tarihsel süreçle olan ilişkisini anlamada önemli bir yer tutar. Esbâb-ı nüzul, Kur’an’ın indirildiği dönemdeki olaylar, sorular ve toplumsal durumlar karşısında nasıl bir yönlendirme yaptığına işaret eder. Ancak bu, Kur’an’ın yalnızca tarihsel bir metin olduğu anlamına gelmez. Bilakis, bu tarihsel veriler, bugünün insanının benzer durumlarla karşılaştığında nasıl davranması gerektiğine dair ilkelere ulaşmasına yardımcı olur. Kur’an’ın her döneme hitap eden yapısı, onun bağlamının iyi anlaşılmasıyla daha açık hale gelir.

Kur’an, Arapça bir metin olarak nâzil olmuş, anlaşılması için Arap dili kurallarına, nüzul sebeplerine, Hz. Peygamber’in sünnetine ve sahabe tecrübelerine başvurulması gerekmiştir. Bu dışsal kaynaklar Kur’an’ın eksikliğini değil; onun anlaşılmasına katkı sunan araçlar olarak değerlendirilmelidir. Zira Kur’an, ilk müfessir olarak Hz. Peygamber’i görevlendirmiştir ve bu da onun pratiğe dökülmesini kolaylaştıran en önemli unsur olmuştur.

Aynı zamanda Kur’an, soyut bir düşünce sistemi değil; yaşanmış ve yaşanabilir bir hayat modelidir. Bu yönüyle Kur’an, insani faaliyetlerin merkezinde yer alır ve bireyin her türlü davranışına yön verir. Din ve dünya ayrımını ortadan kaldırarak, bütüncül bir hayat anlayışını savunur. Namaz, oruç, zekât gibi ibadetleri dinî görevler saydığı gibi; insanlara güler yüz göstermek, ailesine harcama yapmak gibi eylemleri de aynı şekilde sorumluluk alanına dahil eder. Bu da Kur’an’ın bağlamını yalnızca tarihsel değil, aynı zamanda evrensel ve zamandan bağımsız hale getirir.

Kur’an’ın kendi içindeki bütünlüğü ve bağlamsal yapısı birlikte değerlendirildiğinde, onun insan hayatına yönelik bütüncül bir rehberlik sunduğu açıkça görülmektedir. Kur’an, yalnızca geçmişin olaylarını aktaran bir metin değil; bugünün ve geleceğin insanına da yol gösteren bir hidayet kaynağıdır. Bu sebeple, Kur’an’ın hem lafzî hem de bağlamsal yönüyle anlaşılması, onu hayata geçirme çabasını daha anlamlı ve etkili kılar. Hz. Peygamber’in sünnetiyle hayata taşınan Kur’an ahlakı, bireyin ve toplumun karşılaştığı sorunları çözmede en güçlü araçlardan biridir. Dolayısıyla Kur’an’ın bütünlüğünü ve bağlamını göz önünde bulundurarak, onu anlamak ve yaşamak hem bireysel kemale ermenin hem de toplumsal barış ve huzurun anahtarı olacaktır.

 

---

0 Yorum - Yorum Yaz

---

Kur’an ve Bağlam

Kur’ân-ı Kerîm, ilâhî vahyin son halkası olarak Hz. Muhammed’e indirilmiş ve kıyamete kadar geçerliliğini koruyacak olan bir rehberdir. Bu yönüyle Kur’an, sadece tarihsel bir metin değil, insanın tüm zamanlarda karşılaşacağı sorulara cevap bulabileceği, evrensel ilkelerle örülmüş bir yaşam kılavuzudur. Kur’an’ın bu evrenselliği, onun doğru anlaşılmasını da zorunlu kılmaktadır. Bu noktada, Kur’an’ın iniş bağlamını ve tarihsel arka planını anlamaya yönelik olarak geliştirilen "esbâb-ı nüzul" ilmi, tefsir başta olmak üzere birçok İslâmî ilimler için vazgeçilmez bir öneme sahiptir.

Kur’an’ı anlama çabası, ilk nesillerden itibaren esbâb-ı nüzule başvurarak şekillenmiştir. Sahabe, tâbiîn ve tebe-i tâbiîn nesilleri Kur’an ayetlerini esbâb-ı nüzul çerçevesinde tefsir ederek bu yöntemi önemli bir ilke haline getirmişlerdir. Esbâb-ı nüzul, sadece tarihsel bir bilgi kaynağı değil, aynı zamanda Kur’an’ın hayata dair nasıl bir yol gösterdiğini ortaya koyan bir bağlam sunar. Kur’an’ın yaşanmış ve yaşanabilir bir hakikat ve hidayet kaynağı olduğunun delili olarak, esbâb-ı nüzul ilmi, İslam düşüncesinin temel taşlarından birini oluşturur.

Bu alanda çalışanlar, iki temel zorlukla karşılaşmaktadır: birincisi bilgi yoğunluğu, ikincisi ise bu bilgilerin sistemsizlik içinde bulunmasıdır. Dolayısıyla esbâb-ı nüzul konusunu sadece tarihsel bir mesele olarak değil; bilgi, tarih ve kültür felsefesiyle birlikte ele almak, Kur’an’ın anlam çerçevesini daha doğru belirlemeyi sağlar. Ancak bu bilginin kaynağı olan sahabe rivayetlerinin güvenilirliği esastır; çünkü esbâb-ı nüzul sahabe tarafından yaşanan olaylar ışığında nakledilmiştir ve bu alan, içtihada kapalıdır.

Esbâb-ı nüzul konusundaki bir diğer zorluk, ayetlerin nüzul sebeplerine dair rivayetlerin genel (âmm) mi yoksa özel (hâss) mı olduğudur. Bu ayrım, fıkıh ve tefsir metodolojisinde detaylı biçimde ele alınmış, hükümlerin evrenselliği ya da belirli bir duruma mahsusluğu açısından önemli sonuçlar doğurmuştur. Ayrıca esbâb-ı nüzul, hükümlerin hikmeti, müphem (belirsiz) ayetlerin açıklanması ve ayetlerin edebî bağlamla (siyâk) uyumu gibi hususlarda da önemli bir işlev görür.

Kur’an ayetleri, belli olaylara binaen inmiş olsa da zamanla diğer ayetlerle bütünlük içinde tertip edilerek evrensel bir mesajı oluşturmuştur. Bu yönüyle Kur’an, sadece belli bir dönemin ürünü değil, tüm zamanlara hitap eden bir kitaptır. Siyâk ve sibâk yani bağlam ve metin önü-sonrası dikkate alınmadan yapılan esbâb-ı nüzul değerlendirmeleri, Kur’an’ın bütünlüğünü zedeleyebilir. Bu bağlamda esbâb-ı nüzul rivayetlerinin kullanımı sırasında birtakım problemler de ortaya çıkmıştır. Rivayet zincirlerinin eksikliği, rivayet tasnifine dikkat edilmemesi, sigaların göz ardı edilmesi, tarihsel bağın koparılması gibi sebeplerle esbâb-ı nüzul ilminin yetersiz ya da hatalı kullanımı, Kur’an’ın evrenselliğini daraltan sonuçlar doğurabilmektedir.

Ancak yine de esbâb-ı nüzul, Kur’an’ın anlaşılmasında vazgeçilmez bir yardım aracıdır. Genel ilkeler doğrultusunda, esbâb-ı nüzulün tümünü ihata etmek mümkün olmasa da bu bilgilere ulaşmadan Kur’an’ı anlamak oldukça zordur. Özel ilkeler arasında ise, sebebin bilinmemesinin ayeti anlaşılmaz kılma riski gibi durumlar söz konusudur. Kur’an’ın bütünlüğü ilkesi içinde değerlendirildiğinde, esbâb-ı nüzul ile bağlam (context) arasındaki ilişki netleşir. Bağlam, izafi bir kavram olmakla birlikte, ayetin iniş amacı, zamanı, muhatabı gibi unsurlar göz önüne alındığında, anlamın sınırları daha net çizilebilir.

Kur’an, insanı merkeze alan, onun hem bireysel hem toplumsal yönlerine hitap eden bir kitaptır. İnsan, tarihsel bir varlık olduğundan, Kur’an da tarih ve tarihsellik bağlamında anlam kazanır. Kur’an’da yer alan her bir ayet, sadece o günün insanına değil, tüm insanlığa seslenirken aynı zamanda kendi tarihsel bağlamını da muhafaza eder. Bu bağlamda, esbâb-ı nüzul ilmi ile tarih arasındaki ilişki, Kur’an’ın mesajının hem tarihsel gerçekliğini hem de evrensel boyutunu anlamak açısından son derece önemlidir. Kur’an’ın indirilişiyle birlikte insanlığın karşı karşıya olduğu her meseleye ilahi bir perspektiften çözüm sunması, onun hem tarihsel hem de tarih-ötesi bir kitap olduğunu ortaya koymaktadır.

Sonuç olarak, Kur’an’ın anlaşılması sürecinde bağlamın ve esbâb-ı nüzulün dikkate alınması hem metnin yorumlanmasında isabeti artırmakta hem de Kur’an-insan-hayat bütünlüğünü sağlamaktadır. Kur’an, insana hitap eden ve onun varlık koşullarıyla uyumlu ilahi bir rehberdir. Bu nedenle, Kur’an’ı sadece lafzî değil, bağlamsal ve tarihsel yönleriyle birlikte anlamak, onun evrensel mesajına ulaşmanın en sağlıklı yoludur.

 

---

0 Yorum - Yorum Yaz

---

Adı Soyadı : Ertuğrul Kurum

KUR'ÂN VE BAĞLAM
Kur'ân ve Bağlam noktasında, yani Kur'ân'ın tam anlaşılması için hiç şüphesiz ki esbâb-ı nüzûl'ün yeri çok önemlidir. Çünkü Kur'ân'ın bağlamında, bütünlüğü çerçevesinde ele alıp değerlendirmek ancak esbâb-ı nüzûl ile mümkün olabilmektedir. Söz gelimi bir âyetin indiği ortamı ve iniş sebebini bilmek, müfessiri ve okuyucuyu Kur'ân'ı anlamada kolaylık sağlayacaktır. Yine yadsınmaması gereken bir konu da Kur'ân incelenirken bilgi bütünlüğünün gözetilmesidir.
İlim tahsilinde "bilginin bütünlüğü yaklaşımı" kavramı ile antropoloji ilim dalının "bütüncül yaklaşım" kavramı iki ayrı kavramdır. "Bütün" kelimesi Türkçe'de tam, eksiksiz, parçalanmamış, parçalandığında hüviyeti değişen, birtakım niceliklerin toplamı anlamını ifade etmektedir. "Bütünlük" ise, bütün olma hali anlamındadır. "Bütün" sözcüğü İngilizce'de "total" ve "whole" kelimeleriyle karşılanmaktadır.
Kur'ân ve Bağlam kitabında öncelikle Kur'ân ilimleri ve esbâb-ı nüzûl ilmi ele alınarak Kur'ân ve ilimleri hakkında detaylı bilgiler verilmiştir. Örneğin, Kur'ân ilimlerinin doğuşu ve gelişmesi, Kur'ân ve tefsir kavramları, Kur'ân ilimleri arasında esbâb-ı nüzûl ilminin yeri, esbâb-ı nüzûl rivayetleri, esbâb-ı nüzûlü bilmenin yolu, hadis usûlü açısından esbâb-ı nüzûlü bilmenin yolu, esbâb-ı nüzûl rivayetlerinin tasnifi, esbâb-ı nüzûl rivayetlerinde ihtilaf edilmesi, nüzûl sebebinin çok olması, hükmün veya nüzûlün teahhür meselesi, umum husus meselesi, esbâb-ı nüzûlle ilgili disiplinler, hikmeti teşriiye ilmi, mübhâmetü'l Kur'ân, tenâsüb ve insicâm, İslâm kültür tarihinde esbâb-ı nüzûl rivayetlerinin değerlendirilmesine genel bir bakış, Kur'ân'ı Kerim'in anlaşılmasında esbab-ı nüzûl rivayetlerinin değerlendirilmesinin sonuçları gibi başlıklarla Kur'ân ve Bağlam ele alınmış olup, her bir konu titizlikle değerlendirilmiş ve sonuca gidilmiştir.
Kur'ân ilimleri, başlangıçta Kur'ân tefsir edilirken, onu anlama çabaları sürecinde bir ihtiyaç sonucu ortaya çıkmış olan, Kur'ân'ı Kerim'le ilgili hususi araştırmalardı. Bu ilimler İslamiyet'in ilk dönemlerinden itibaren âlimlerin özellikle ilgisini çekmiştir. İlk müfessirler Kur'ân ilimleri olgusunu, Kur'ân'ın anlaşılması ve yorumlanmasına imkan hazırlayan "ilmi araç" olarak algılamışlardır. Tedvîn döneminin başlarında âlimlerin, Kur'ân ilimleri terimini sözlük anlamında ele aldıkları ve Kur'ân'ı Kerim!le ilgisi bulunan bütün bilgilere delâlet eden bir anlam yüklemiş bulundukları görülmektedir. Böylece Kur'ân ilimleri tek tek ele alınmış ve belirli bir alanda uzmanlaşmış"özel bilgi alanı" olarak görülmüştür.
Aslında Kur'ân'ın anlaşılması bağlamında mütâlaa edilirse bütün Kur'ân ilimlerinin iç içe olduğu görülecektir. Bu ilimler arasında esbâb-ı nüzûl ilmi ilk dönemlerden itibaren ayrıcalıklı bir konumda değerlendirilmiştir.

 

Esbâb-ı nüzûl ilmini bilmek, nredeyse Kur'ân'ı bilmek ve anlamakla eş değer kabul edilmiştir. Kur'ân ilimleri alanında telif edilen serlerin en üst başlığını esbâb-ı nüzûl oluşturmuştur. Esbâb-ı nüzûl ilmi, ortaya çıkışından günümüze kadar birçok tarifle ifade edilmiştir. Kur'ân ve Bağlam ktabında ise bu tarif şöyle yapılmaktadır: Nüzûl ortamında meydana gelen bir hâdise veya Hz. Peygamber'e yöneltilmiş bir soruya, vuku bulduğu günlerde, bir veya daha fazla âyetin, hâdiseyi-soruyu kapsayan nitelik ve özellikleri içermek, cevap vermek veya hükmünü açıklamak üzere inmesine vesile teşkil eden ve vahyin nazil olduğu ortamı resmeden hâdiseye sebeb-i nüzûl denir.
Esbâb-ı nüzûle dair eserler, nüzûl çağı ve nüzûl ortamını sonraki nesillere anlatmak, nakletmek amacıyla telif edilmişlerdir. Böylece dönemin sosyal, iktisadî ve siyasî yapısı, o dönem insanının zihniyeti ve zihnini dolduran, oluşturan kavramları tespit edilmiş, kayda geçirilmiş olmaktadır. Bu nokta da Kur'ân'ı anlama çabalarında yeni boyutlar elde etmek, derinlik kazanmak gaye edinilmiştir. Nihayetinde bu insani yapıp etmelerden yararlanacak olan insan, varlık koşulları açısından nüzûl asrı insanı ile aynı koşullar içinde yaşayan insandır.
Esbâb-ı nüzûl, ancak sahih nakille bilinebilir. Bu alanda ictihada ve re'ye veya fikir yürütmeye mahal yoktur. Yani nüzûl sebebi, akılla idrak edilmesi mümkün olmayan, sadece işitme veya görme suretiyle bilinebilen ve sahabîden müsned-merfû olarak gelen rivâyettir. Sahabenin müsned-merfû olmayan ebâb-ı nüzûl rivayetleri, tefsir için yaptıkları esbâb-ı nüzûl değerlendirmeleridir. Çünkü bu haberlerde re'y ve ictihada mahal olmayan nüzûl ortamına ait bir bilgiyi Hz. Peygamber'in kendisinden veya Hz. Peygamber'den öğrenmiş bir diğer sahabîden işittiklerine dair husus yoktur. Zaten öyle olsaydı müsned-merfu sebeb-i nüzûl rivâyeti olur, mevkûf olmazdı. Halbuki burada sahabenin kendi yorumu ve ictihadı söz konusudur. Âyetten anlaşılan ifade edilmiş, Hz. Peygamber'den alınan bir bilgiyi ya da yorumu açıklamak amacı güdülmemiştir.
İslam kültür tarihinde esbâb-ı nüzûl rivâyetlerinin Kur'ân'ı Kerim'in anlaşılması sürecinde ve çabalarında izlenen bir yol olduğu malumdur. Netice itibariyle esbâb-ı nüzûl, Kur'ân'ı Kerim'in soyut bir düşünce veya düşünce biçimi olarak kalmadığının akine, yaşanmış, yaşanabilir ve yaşanacak bir hakikat, bir hidayet rehberi olduğunun en büyük delilidir.
Esbâb-ı nüzûl'ün Kur'ân'ı Kerim'in anlaşılmasında tespit edilen ilkeler çerçevesinde ve onlara uyarak değerlendirilmesi çokça fayda sağlayacaktır. Bu faydaların birincisi: Kur'ân'ı Kerim'in anlaşılmasında insanın bakış ufkuna henüz girmemiş, insanın dikkatine daha açılmamış sınırsız sayıda olgu olduğu göz önünde tutulacaktır. İkincisi, Konulu tefsir çalışmalarında esbâb-ı nüzûl'ün, nüzûl ortamını ve şartlarını aksettiren yönünden sağlıklı bir şekilde istifâde olunacaktır. Üçüncüsü, Esbâb-ı nüzûl, bilgisi ile nedensel halkaları nüzûl asrına doğru izleme imkânı doğacaktır. Bundan da insani davranışların tarihini tespit etmede, yazmada yararlanılabilecektir.
Kur'ân ve bağlam kapsamında esbâb-ı nüzûl ile birlikte ele alınması gereken konu tarihsellik konusudur. Esbâb-ı nüzûl-tarihsellik kavramı ilişkisinde özellikle vurgulanması gereken konu, Kur'ân'ı Kerim'in soyut bir düşünce veya düşünüş biçimi, yaşanmış, yaşanabilir ve yaşanacak, insanın öz niteliğiyle örtüşen bir hidayet rehberi olduğudur. Başka kültürlere ait kavramları kullanırken, kavramların tarihleri, içerikleri ve kullananların dünya görüşleri göz önünde bulundurulmalıdır. Esbâb-ı nüzul'den tarihsel bir olgu olarak tarih-siyer yazımında en isabetli şekilde faydalanmak da bu yaklaşımla mümkündür.

 

---

0 Yorum - Yorum Yaz

---

Mustafa Akdağ - Ödev 4

Kur’an ve Bağlam

Kur’ân-ı Kerîm, ilâhî vahyin son halkası olarak Hz. Muhammed’e indirilmiş ve kıyamete kadar geçerliliğini koruyacak olan bir rehberdir. Bu yönüyle Kur’an, sadece tarihsel bir metin değil, insanın tüm zamanlarda karşılaşacağı sorulara cevap bulabileceği, evrensel ilkelerle örülmüş bir yaşam kılavuzudur. Kur’an’ın bu evrenselliği, onun doğru anlaşılmasını da zorunlu kılmaktadır. Bu noktada, Kur’an’ın iniş bağlamını ve tarihsel arka planını anlamaya yönelik olarak geliştirilen "esbâb-ı nüzul" ilmi, tefsir başta olmak üzere birçok İslâmî ilimler için vazgeçilmez bir öneme sahiptir.

Kur’an’ı anlama çabası, ilk nesillerden itibaren esbâb-ı nüzule başvurarak şekillenmiştir. Sahabe, tâbiîn ve tebe-i tâbiîn nesilleri Kur’an ayetlerini esbâb-ı nüzul çerçevesinde tefsir ederek bu yöntemi önemli bir ilke haline getirmişlerdir. Esbâb-ı nüzul, sadece tarihsel bir bilgi kaynağı değil, aynı zamanda Kur’an’ın hayata dair nasıl bir yol gösterdiğini ortaya koyan bir bağlam sunar. Kur’an’ın yaşanmış ve yaşanabilir bir hakikat ve hidayet kaynağı olduğunun delili olarak, esbâb-ı nüzul ilmi, İslam düşüncesinin temel taşlarından birini oluşturur.

Bu alanda çalışanlar, iki temel zorlukla karşılaşmaktadır: birincisi bilgi yoğunluğu, ikincisi ise bu bilgilerin sistemsizlik içinde bulunmasıdır. Dolayısıyla esbâb-ı nüzul konusunu sadece tarihsel bir mesele olarak değil; bilgi, tarih ve kültür felsefesiyle birlikte ele almak, Kur’an’ın anlam çerçevesini daha doğru belirlemeyi sağlar. Ancak bu bilginin kaynağı olan sahabe rivayetlerinin güvenilirliği esastır; çünkü esbâb-ı nüzul sahabe tarafından yaşanan olaylar ışığında nakledilmiştir ve bu alan, içtihada kapalıdır.

Esbâb-ı nüzul konusundaki bir diğer zorluk, ayetlerin nüzul sebeplerine dair rivayetlerin genel (âmm) mi yoksa özel (hâss) mı olduğudur. Bu ayrım, fıkıh ve tefsir metodolojisinde detaylı biçimde ele alınmış, hükümlerin evrenselliği ya da belirli bir duruma mahsusluğu açısından önemli sonuçlar doğurmuştur. Ayrıca esbâb-ı nüzul, hükümlerin hikmeti, müphem (belirsiz) ayetlerin açıklanması ve ayetlerin edebî bağlamla (siyâk) uyumu gibi hususlarda da önemli bir işlev görür.

Kur’an ayetleri, belli olaylara binaen inmiş olsa da zamanla diğer ayetlerle bütünlük içinde tertip edilerek evrensel bir mesajı oluşturmuştur. Bu yönüyle Kur’an, sadece belli bir dönemin ürünü değil, tüm zamanlara hitap eden bir kitaptır. Siyâk ve sibâk yani bağlam ve metin önü-sonrası dikkate alınmadan yapılan esbâb-ı nüzul değerlendirmeleri, Kur’an’ın bütünlüğünü zedeleyebilir. Bu bağlamda esbâb-ı nüzul rivayetlerinin kullanımı sırasında birtakım problemler de ortaya çıkmıştır. Rivayet zincirlerinin eksikliği, rivayet tasnifine dikkat edilmemesi, sigaların göz ardı edilmesi, tarihsel bağın koparılması gibi sebeplerle esbâb-ı nüzul ilminin yetersiz ya da hatalı kullanımı, Kur’an’ın evrenselliğini daraltan sonuçlar doğurabilmektedir.

Ancak yine de esbâb-ı nüzul, Kur’an’ın anlaşılmasında vazgeçilmez bir yardım aracıdır. Genel ilkeler doğrultusunda, esbâb-ı nüzulün tümünü ihata etmek mümkün olmasa da bu bilgilere ulaşmadan Kur’an’ı anlamak oldukça zordur. Özel ilkeler arasında ise, sebebin bilinmemesinin ayeti anlaşılmaz kılma riski gibi durumlar söz konusudur. Kur’an’ın bütünlüğü ilkesi içinde değerlendirildiğinde, esbâb-ı nüzul ile bağlam (context) arasındaki ilişki netleşir. Bağlam, izafi bir kavram olmakla birlikte, ayetin iniş amacı, zamanı, muhatabı gibi unsurlar göz önüne alındığında, anlamın sınırları daha net çizilebilir.

Kur’an, insanı merkeze alan, onun hem bireysel hem toplumsal yönlerine hitap eden bir kitaptır. İnsan, tarihsel bir varlık olduğundan, Kur’an da tarih ve tarihsellik bağlamında anlam kazanır. Kur’an’da yer alan her bir ayet, sadece o günün insanına değil, tüm insanlığa seslenirken aynı zamanda kendi tarihsel bağlamını da muhafaza eder. Bu bağlamda, esbâb-ı nüzul ilmi ile tarih arasındaki ilişki, Kur’an’ın mesajının hem tarihsel gerçekliğini hem de evrensel boyutunu anlamak açısından son derece önemlidir. Kur’an’ın indirilişiyle birlikte insanlığın karşı karşıya olduğu her meseleye ilahi bir perspektiften çözüm sunması, onun hem tarihsel hem de tarih-ötesi bir kitap olduğunu ortaya koymaktadır.

Sonuç olarak, Kur’an’ın anlaşılması sürecinde bağlamın ve esbâb-ı nüzulün dikkate alınması hem metnin yorumlanmasında isabeti artırmakta hem de Kur’an-insan-hayat bütünlüğünü sağlamaktadır. Kur’an, insana hitap eden ve onun varlık koşullarıyla uyumlu ilahi bir rehberdir. Bu nedenle, Kur’an’ı sadece lafzî değil, bağlamsal ve tarihsel yönleriyle birlikte anlamak, onun evrensel mesajına ulaşmanın en sağlıklı yoludur.

  

---

0 Yorum - Yorum Yaz

---

1- Kanaatimce Kuran ve Bağlam kitabı, Bilginin Bütünlüğü kitabının bir pratik hali gibi gözükmektedir. Bilginin bütünlüğü kitabında nasıl ki ana vurgu disiplinler arası iletişimse, Kuran ve Bağlam kitabının ana mesajlarından birisi ayetlerin indiği toplum, iniş sebepleri ve genel bağlamla olan ilişkisidir. Bu açıdan bakıldığında disiplinler arası ilişkiye dikkat edildiği gibi ayetlerin arası ilişkilere, ayetlerin indiği dönemle ilgili bağlantılarına ve de iniş sebeplerine dikkat edilmesi gerekmektedir.

2- Bilginin bütünlüğü kitabında bilginin içinde kaybolmama bilinci yerleştirilmekte, Kuran ve Bağlam kitabında ise bağlama dikkat edilmeyen anlayışın yanlış bir şey olduğu vurgulanmaktadır. Yani ilimden nasip almak isteyen kişi hem bilginin içinde kaybolmayacak hem de edindiği bilginin hangi bağlamda meydana geldiğine dikkat edecek. Bu durum aslında labirent içinde ki kişinin durumuna benzemektedir. Labirent içerisinde olan kişi geçtiği yerleri bilmek zorundadır çünkü oradan çıkmanın tek yolu farklı alanlara girmektir. Ama farklı alanlar içerisinde de dikkat etmesi gerekir çünkü bu durumda yorulup bitap düşebilir. Bilgiyi elde eden onun içinde kaybolmamalı ve onu güzelce sentezlemelidir.

3- Birinde öğretmen-öğrenci ilişkisine diğerinde ise semantik ve tarihsel unsurların derslere yerleştirilmesine vurgu vardır. Bu açıdan bakıldığında iki kitap ile öğrenme süreçlerine dair mesajlar verilmektedir. Eğitimin temel öğeleri olan öğretmen-öğrenci ilişkisi düzenli bir şekilde yürütülmeli bunun yanısıra eğitim müfredatı da düzgün bir şekilde dizayn edilmelidir. Bunlardan birisinin veya ikisinin eksik olması durumunda eğitimin düzgün bir şekilde yürütülmesinden söz edilmesi mümkün olmayacaktır.

---

0 Yorum - Yorum Yaz

---